حضور قلب و توجه داشتن در زیارت ائمه علیهم السلام

زیارت یکی از امتیازات شیعه در طول دوران بوده است و به عنوان سیره مستمره ائمه (علیه السلام) و عالمان دین می باشد. بدون تردید نجات یافتن از گمراهی، تنها با ارتباط همه‌جانبه برقرار کردن با هدایتگران الهی میسر میشود؛ ارتباط معنوی با ساحت مقدس معصومین(علیهم السلام) و پروراندن محبت آنان در دل و شناخت آنان بسیار ارزشمند است.
همان‌ طور که اعمال و عبادات دارای آداب هستند، زیارت آدابی دارد و علاوه بر آداب ظاهر، دارایآداب باطن هم هست.
در معارف دینی از زیارت به عنوان عبادت یاد شده و فضیلت ها و ثواب زیادی برای آن مطرح است. زائر درحینی که به آداب زیارت توجه دارد و آنها را رعایت میکند، به فلسفه زیارت هم فکر میکند تا اثرا انسان‌ساز و معنوی زیارت در زندگی او پیدا شود و در نور این زیارت سوی مزور هدایت واقعی شود. معرفت زیارت ائمه بسیار مهم است و به عنوان پایه و اساس زیارت است. ابتدا باید شناختی از آنها داشته باشیم تا براساس آن شناخت، محبت واقعی به آنها پیدا کنیم. شناخت و ارادت حاصل از آن، در کنار شرایط دیگر، چون پاکی نفس و تضرع و انابه و توبه، باعث میشود زائر به فیض الهی برسد. حضور قلب در زیارت مثل آداب صادرات، دوستی، تحصیل، آداب وضو و... که درک آنها، شخص را در کار خود به بهره مندی بیشتر می‌رساند، برای زیارت هم آدابی توصیه شده که احترام به آنها زائر را در رسیدن به اهداف معنوی زیارت کمک می‌کند، همچنین تاثیرات اصلاحی و تربیتی زیادی به همراه دارد..
همان‌طور که در جریان هستید زیارت به معنای «دیدار» است و دیدارها با هم متفاوت هستند. به عنوان مثال ما برای دیدار بعضی از آشنایان شرایط به خصوصی را مدنظر قرار میدهیم که شاید برای مابقی افراد این گونه نباشد. این توصیف به جهت مشخص شدن اختلاف دیدارهاست و حال آنکه نوع دیدار معصومین(علیهم السلام) و اهل بیت (علیهم السلام) با همه ملاقات ها و زیارت ها تفاوت زیادی دارد. زیارت امام معصوم(علیه السلام) برکاتی را به همراه دارد که در مقایسات این دنیا قابل ‌توصیف نیست. به همین منظور زمان زیارت معصومین(علیهم السلام) اولین شرط، داشتن حضور قلب و آرامش است و بدون تردید، داشتن توجه و حضور قلب در زیارت ما را برای برقراری ارتباط بهتر با معصومین(علیهم السلام) آماده می‌کند.. طمانینه و وقار ظاهری نشانه حضور قلب داشتن زائر است و معصومین(علیهم السلام) برای زیارت سفارش کرده‌اند که درحین ورود، اذن دخول بخوانیم. همانطور که در هنگام ورود به حرم امام رضا (علیه السلام) نیز تابلوهای قرائت اذن دخول قرار داده شده و زمزمه این زیارت در هنگام ورود باعث آرامشی برای زائر می شود که از تاثیرات آن داشتن حضور قلب هنگام زیارت است. مهم دانستن اذن دخول و تثبیت آرامش روانی در هنگام ورود به حرم ها ، سفارش مؤکد معصومین(علیهم السلام) است که فرموده‌اند در بدو حضور در محل های زیارتی با وقار و آرامش راه بروید، قدم ها را کوچک بردارید، طمأنینه داشته باشید، با حالت ذکر و تسبیح و تکبیر وارد حرم و مزار شوید تا این آداب ظاهری، باعث حضور باطنی را در شما شود.
برای حضور قلب داشتن در زیارت به چه نکاتی باید توجه داشت؟
- حفظ حضور قلب و اتصال روحانی بین زائر و مزور در زیارت وابسته به آدابی است که شخص قبل از مشرف شدن به حرم معصومین(علیهم السلام) در باطن خود متجلی می‌کند. اگر قصد داریم از زیارت بطور کامل بهره مند شویم، باید همان‌طور که درآرامگاه معصومین(علیهم السلام) و در هنگام زیارت رفتار می‌کنیم، در زندگی هر روزمان هم آنگونه باشیم؛ حق را دنبال کنیم، هرچند برای ما سخت باشد. پیرو حقیقی دین، کلام خدا و معارف اهل‌بیت عصمت و طهارت(علیهم السلام) باشیم. بطور مثال شخصی که به‌عنوان یک فروشنده ارتباط خوبی با مردم ندارد، رفتارهای ناهنجار دارد و افراد را آزار میدهد بدون شک نمیتواند حضور قلب برای ارتباطی ویژه با امام رضا(علیه السلام) داشته باشد. امام رضا(علیه السلام) و سایر ائمه(علیه السلام) یار واقعی می‌خواهند که در همه جا، معرّف کلام و منطق حق‌طلبانه آنها باشد.
صرف اینکه بگوییم با حضور در حرم حضور قلب حاصل می‌شود اینطور نیست، احترام گزاشتن به مقدمات و رعایت آداب زندگی دینی فرصتهای معنوی زیارت را برای ما بیشتر می‌کند، ودر هر زیارتی دری از درهای معنویت و معرفت بر ما گشوده می‌شود؛ به همین دلیل رعایت اخلاق و آداب دینی از مهمترین رکن داشتن حضور قلب در هنگام زیارت است. داشتن معرفت به امام معصوم چه تاثیری در زیارت دارد؟ کسی که بر چشمه آبی وارد می شود، به اندازه ظرفی که به همراه دارد، از آن چشمه بهره می گیرد و زائری که به زیارت امام می آید به اندازه شناخت و معرفتی که دارد، از زیارت خویش سود می برد. پس پیش از هر چیز ، سطح شناخت و آگاهی خود را درباره امام بالا ببریم و قبل از ورود به میهمانی، صاحب خانه، خصوصیات اخلاقی و رفتاری او و نیز انتظارات و خواسته های وی را بشناسیم.
هرچه شناخت ما نسبت به معصومین(علیهم السلام) بیشتر باشد، از برکات بیشتری از زیارت بهره مند خواهیم شد. امام‌شناسی موضوع مهمی است، بخصوص در شرایط امروزه که دشمنان سعی دارند شبهات و انحرافات زیادی را به دین شیعیان تحمیل کنند. بنابراین بر ما واجب است در مورد معصومینی که به زیارتشان مشرف می شویم، شناخت داشته باشیم؛ آگاه باشیم به چه علت امام رضا(علیه السلام) سرزمینش را ترک کرد واز خانواده خود دور شد و به ایران مهاجرت کرد سعی کنیم قبل از زیارت درباره زندگی و خصوصیات بارز آن معصوم مطالعه کنیم و سطح آگاهی خود را نسبت به آن حضرات و دوستانش بالا ببریم و با خودمان عهد ببندیم که در این سفر و زیارت توشه خوبی برای اخرت خود جمع آوری کنیم .
امام رضا (علیه السلام):
مَنْ زَارَهُ الیها عَارِفاً بِحَقِّهِ أَخَذْتُهُ بِیَدِی یَوْمَ الْقِیمَةِ وَ أَدْخَلْتُهُ الْجَنَّةَ وَ انَّ کان مِنْ أَهْلِ الکبائر قِیلَ لَهُ: جَعَلْتُ فداک وَ مَا عِرْفَانُ حَقِّهِ قَالَ: تَعْلَمَ أَنَّهُ مُفْتَرَضَ الطَّاعَةِ، غَرِیبُ شَهِیدُ، مَنْ زَارَهُ عَارِفاً بِحَقِّهِ أَعْطَاهُ اللَّهُ عزوجل أَجْرَ سَبْعِینَ شَهِیداً مِمَّنِ اسْتُشْهِدَ بَیْنَ یَدَیْ رَسُولِ اللَّهِ (ص) عَلَیَّ حَقِیقَةٍ» ؛ کسی که او را با شناخت حق وی زیارت کند، من روز قیامت از او دستگیری می‏کنم و وارد بهشتش می‏سازم، هر چند که مرتکب گناهان کبیره شده باشد.
در این روایت وقتی راوی از امام رضا(علیه السلام) سوال می‌کند که مَا عِرْفَانُ حَقِّهِ؛ شناخت حق امام به چیست؟ امام در پاسخ می‌فرماید: باید چند نکته را بداند: تَعْلَمَ أَنَّهُ مُفْتَرَضَ الطَّاعَةِ، غَرِیبُ شَهِیدُ» اول این‌که زائر توجه کند کسی که برای زیارتش آمده است امام است؛ یعنی کسی است که مقتدای من است؛ نه در زبان بلکه در رفتار و اعمال.
پیاده روی تا حرم امام رضا(علیه السلام) سالهاست مورد استقبال شیعیان و دوستان اهل‌بیت(علیه السلام) قرار دارد.‌
سفر پیاده در پالایش روحی و حضور قلب پیدا کردن در سفر زائران بسیار مؤثر است. در سالهای اخیر پیاده روی به سمت حرم امام رضا(علیه السلام) شور و شوق بخصوصی را در مناسباتی مانند ولادت و شهادت این امام بزرگوار بین محبان اهل بیت (علیهم السلام) ایجاد می‌کند و هستند زائرانی که تا حرم امام(علیه السلام) پیاده می‌آیند و زمانی که با آنها هم صحبت می‌شوید، اصلا احساس خستگی در آنها مشاهده نمی کنید.
این اوج عظمت محبت امام رضا(علیه السلام) است که زائرانش اینگونه عاشقانه و با اشتیاق به زیارتش می‌آیند. سفر پیاده تا مرقد معصومین(علیهم السلام) مورد توجه برخی ائمه نیز بوده است. و درروایات تاریخی پیاده رفتن بعضی از ائمه مانند امام حسن مجتبی(علیه السلام) و امام کاظم(علیه السلام) ثبت شده است.