"نگاهی به برخی ازمراکز وقف شده اسلامی ازگذشته ی تاریخ تا کنون"

"وقف" به عنوان يکی از منابع تأمين منافع عمومی وتعادل عدالت اجتماعی وهمچنین تأمين رزق و روزی متقاضيان، توسعه پیدا کرد تا انجایی که وقف در طی تاريخ تمدن اسلامی در ظهور ونوسازی اين تمدن به صورت مؤسسه ای مالی واعتباری مرکزی در آمد. از دوران دولت اموی در زمان هشام بن عبد الملک برای اوقاف، بعد از توسعه ی آن" ديوانی" مرکزی ویژه تشکيل گرديد که توليت آن به عهده ی کسی بود که او را " صدر الوقوف" می ناميدند. در مصر در دوره ی سلطان ظاهر برقوق
آثارتکفین_ت ( 738هـ) مساحت اراضی موقوفه به نصف اراضی دولتی رسيده ! امری که باعث شد تا فوايد آن به زمينه های مختلف عمران اسلامی گسترش يابد. به گونه ای که موارد زير را شامل گرديد:
1ـ مسجد ها : که حکم خانه های خدا بر زمين هستند. ومراکز امور اسلامی مردم ونيز ستون های استوار اسلام در سرزمين مسلمانان.
2ـ مدرسه ها: که تمدن اسلامی بشریت را برای چندين دهه به عنوان تنها مرکز علمی جهان قرار داد.
3ـ کتاب خانه ها: که امکان پیشرفت و فراگيری رايگان علم را برای علم جویان و علاقه مندان به آن فراهم می کرد.
4ـ حفظ و نگهداری نسخه های خطی: که مربوط به دوران پيش از صنعت چاپ بود, تا اندازه ای که يکی از کتابخانه های قاهره در عصر فاطمی توانست 2200 نسخه خطی از کتاب تاريخ طبری که يکی از آن ها به خط مولف بود, در خود نگه دارد.
5ـ حافاظت از آثار تاریخی،موزه ها, آثار باستانی و...
6ـ ايجاد و تشکیل خانقاه ها برای اقطاب تصوف ومريدانشان
7ـ مکتب خانه ها: در شهر ها, روستا ها وآبادی ها برای حفظ قرآن کريم يعنی دار الحفاظ .
8ـ ساخت بيمارستان ها: مراکزی بسایر مورد نیاز و پيشرفته جهت معاينه ودرمان بيماری های جسمی و روانی.
9ـ ساخت وهموار کردن جاده ها و راه ها ومحافظت از آن ها
10ـ آزاد کردن اسيران: به وسيله ی فديه دادن در ازای آزادی آنان, ودادن خرچی به آنان وخانواده هايشان و رفع نیازهایشان.
11ـ کمک به در راه ماندگان برای باز کشت به خانه و کاشانه و وسرزمينشان.
12ـ کمک برای به انجام رسانیدن و گزاردن فريضه ی حج به کسانی که توانايی مالی برای مشرف شدن به حج را نداشتند.
13ـ اعطای جهیزیه و زيور آلات طلا و وسايل زينتی به عروس های فقيری که به هنگام ازدواج توانايی مالی خريد آن ها را نداشتند!
14ـ کمک به زنانی که همسرانشان بر آن ها خشم می گرفتند واز آنان جدا می شدند وآنگاه محلی برای سکونت و پناهگاهی برای خود نمی يافتند, ياجايی که بتوانند در آن سکونت گزينند، دور از دسترس بود. به همين منظور خانه هايی به سرپرستی زنان برايشان فراهم می شد که رياست آن را خانمی به عهده داشت که تلاش می کرد تا اسباب صلح وآشتی زنان خشم گرفته را با همسرانشان مهيا سازد تا دوباره چراغ کانون گرم خانواده روشن شود.
15ـ ايجاد پايگاه ها یی در مرزها، برای مجاهدين در راه خدا, ومجهز کردن آن ها وخرچی دادن به رزمندگان, وتوجه به خانواده های آن ها و خانواده های شهدا.
16ـ کمک به بیماران سخت مانند: نابينايان, معلولان وکسانی که بیماریهای دشواری را تحمل میکردند.
17ـ درست کردن لانه و درمان نمودن حيوانت وپرندگان, ونگهداری ومراقبت مرغان محلی.
18ـ ايجاد مراکز مخصوص " توزيع شير" ويژه، کمک به مادران شيرده تا از اين طريق به تغذيه مناسب تر نوزادان شير خوار آنان کمک گردد!
19ـ پخش و تهيه ی سفره های افطار وسحری برای فقرا وافراد غريب و ناتوان در ماه مبارک رمضان.
20ـ راه اندازی بوستان ها وباغ ها برای رهگذران و مسافران تا از سايه و ميوه های آن در طول سال بهره مند گردند.
21ـ تهيه ظروف غذا ويژه ی مناسبت های مختلفی من جمله:مهمانی،دورهمی و شادی وغم برای کسانی که توانايی خريد را ندارند.
22ـ کمک و پرداخت هزينه های تکفين وتدفين مردگان فقير وغريب.
23ـ ساخت وايجاد گورستان ها برای تدفين افراد فقير , غريب ودر راه مانده.
24ـ کمک مالی به ساخت حرمين شريفين در مکه و مدينه ومسجد الأقصی و نيز کمک به برخی از علما وطلاب موجود در آن ها وساير نيازمندان بومی وغير بومی آن جا, وکمک به مهمانان, وايجاد مراکز سرپرستی برای ايتام.
25ـ ايجاد مراکزی با عنوان مرکز صنعتی , مورد نياز مردم که وجود این مراکز موجب از کار افتادن وفعاليت های افراد نشود..
26ـ ايجاد کاروانسراهایی برای اطراق کردن و استراحت تاجران ومسافران, رهگذران.
27-ساخت نانوايی برای پخت نان, و ساخت محل آبخوری ها برای سيراب شدن رهگذران ونيازمندان به آب.
28ـ احداث سرويس های بهداشتی عمومی
29ـ ساخت مسیروگذرگاه های که مردم به وسيله ی آن ها بتوانند از رود خانه ها وآبرا هه ها وغيره گذر کنند.
30ـ توجه به افراد زنداني شده و کمک به آزادی آن ها وسرپرستی از خانواده های آنان .
31ـ پرداخت وام بلاعوض به نياز مندان و تنگ دستان, همچنین کمک به ازدواج پسران ودختران نيازمند.
31ـ ساخت پل های راحت العبور بر روی رود خانه ها. و تلاش های بیشمار دیگر در زمینه های مختلف که با"وقف" افراد به انجام رسیده است که به برخی از این ها اشاره شد.همچنین ديگر خیریه ها و مراکز و دیگر انفاق ها که مردم از طريق موقوفات آن ها را تأمين کردند وبه وسيله ی آن , توانستند بسیاری از مشکلات همه جانبه را برطرف نمایند.
به وسيله ی "وقف"بسیاری از دقدقه های امنيت اجتماعی وعدالت مالی برطرف گرديد, آن هم در روزهایی که ظلم های اجتماعی به سان غولی، ترس واظطراب ونگرانی را ميان ملتها گسترش می داد. اين اوقاف بود که در کنار ایجاد امنيت مادی باعث تضمين امنيت روحی وفکری نيز می شدند, چرا که هزينه های علم وعلما ومراکز علمی - تحقيقی را ازسمت مردم تأمين می کرد, نه دولت؛ زیرا "وقف"نهادی مردمی است.درنتیجه تلاش کرد تا رای و نظررا از استبداد سلاطین برهاند تا آنجا که قدرت مراکز علمی و علوم اسلامی دانشمندان از توان و قدرت و شان پادشاهان و حاکمان و فرماندهان به مراتب بیشتر بود.
اکنون نیز خدارا شاکریم با وجود موسسات و نهادهای خیریه همچون خیریه حضرت خدیجه سلام الله علیها و دیگر مراکز،آحاد مردم میتوانند برای کمک به اقشار مختلف جامعه به طرق گوناگون از این طریق دستگیر و کمک حال اجتماع مردم باشند.